زن و فلسفه حجاب
مقدمه
حجاب وپوشش برای بانوان ـ بویژه حجاب برتر ـ وتوجه به تحریم عفاف وحراست آن درزن از اصیل ترین سنگرزنان واز مهمترین وسودمند ترین قانون الزامی آفرینش برای آنها درجامعه است ، به عبارت روشنتر ،حجاب وپوشش ،سنگر سعادت وپیروزی ورستگاری زنان وجامعه است،که اگراین سنگر آسیب ببیند ویافرو ریزد ،عوامل سعادت ،پاکزیستی وشرافت آنها فرو می ریزد.
لزوم پوشیدگی زن دربرابر مرد بیگانه یکی از مسائل مهم اسلامی است،درخود قرآن کریم درباره این مطلب تصریح شده است ،پوشیدن زن ازمرد بیگانه یکی ازمظاهر لزوم حریم میان مردان وزنان اجنبی است ،همانطورکه عدم جوازخلوت میان اجنبی واجنبیه یکی از مظاهر آن است.
با کمال تأسف دینای غرب ودنباله روهای آنان این مسئله بسیار مهم اسلامی واخلاقی را نادیده گرفته ،بلکه به عکس با کمال گستاخی برضد آن ،گام بر می دارند وآنرا عامل تخدیر ورکود وواپس گرایی دانسته،تا آنجا که دردانشگاههای خود ،دختران دارای پوشش را اخراج می کنند، با اینکه : حجاب ؛سنگر حفظ عفت ومعرف شخصیت زن وجامعه ،سنگر حفظ زیبایی وشکوه زن ،سنگرحفظ صحیح ارتباطها ورشته های اجتماعی ،سنگر حفظ اخلاق فردی واجتماعی ،سنگر ودژ خلل ناپذیر،برای حفظ مرزها وشیرازه های روابط مختلف بوده وکیان خانه وخانواده را از هرگونه انحراف وگمراهی ،حفظ می کند.
براستی درچه دنیای جاهلیتی قرار گرفته ایم که دنیای غرب والگو تراشان غربزده ،حتی در کشورهای اسلامی شکستن چنین سنگر و دژی را علامت ترقی ،رشد وتمدن می دانند ،وبه عکس حجاب وحفظ حریم عفاف را نشانه عقب گرد و واپس گرایی.
دزدان عفت وغارتگران استعمار،برای فریب اذهان ،و وسیله قرار دادن زنان به عنوان یک کالا ،می خواهند زنان را که نیمی از جامعه انسانی هستند از همین راه ،از درون تهی کنند،وبا این کار به تهاجم فرهنگی خود ادامه دهند،آنها چنین القاء می کنند که:
حجاب ؛سدی بر سرراه تکامل آنهاست.
حجاب؛زنان را در زندان زندگی حبس کرده وآنها را ا ز تعالی و رشد باز می دارد.
حجاب ؛از توسعه علمی،فکری ،فرهنگی ،هنری زنان می کاهدو...
درحالیکه حجاب اسلامی ،آنگونه پیامدهای شوم راندارد،بلکه وسیله وسنگر محکمی برا ی استواری زندگی بانوان بوده وپشتوانه نیرومندی برای آنها درراستای توسعه علمی ،فکری ،فرهنگی و هنری است.
ای خواهرانم حجاب تیغ شما ست تیغ خود رااز کف نیندازید.
ونیز شرف زن به یمن عصمت اوست این شرف را از تن نرنجانید
و این را بدانید که:
هر شاخه ای که از باغ برون آرد سر در میوه آن طمع کند راهگذر
بخش اول : حجاب از نظر قران
اشاره: اصل وجوب حجاب برای زنان ازضروریات دین اسلام است،ومنکر آن در حکم منکر دستورات ضروری اسلام است وکسی که ازروی عمدوآگاهی منکر ضروریات اسلام شود،درحکم کفراست ،مگر اینکه معلوم باشد که منکر خدا ویارسول خدا نیست.
ضروری ووجوب حجاب داشتن برای زنان ازنظر قرآن ،وگفتار پیامبر وامامان وبه حکم عقل واجماع واتفاق رأی علمای اسلام ثابت است.
درقرآن برای وجوب حجاب وحدود آن ،به چهارآیه که صراحت برآن دارند تمسک شده ولی درمورد حفظ عفت وپاسداری از حریم آن ،درقرآن بیش از ده آیه وجود دارد.
تجزیه وتحلیل آیه 30سوره نور
درآیه 30سوره نور (به عنوان نخستین آیه ای که صراحت بر وجوب حجاب دارد) می خوانیم:
«وقل للمومنات یغضضن من ابصارهن ویحفظن فروجهن ولا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن ولا یبدین زینتهن الا لبعولتهن ...»
ای پیامبر به زنان با ایمان بگو چشمهای خودرا (از نگاه به نامحرمان ) فرو گیرند ،ودامان خویش را حفظ کنند ،وزینت خود را ـ جزآن مقدار که نمایان است ـ آشکار نسازند،و(اطراف ،روسریهای خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن وسینه با آن پوشیده شود.)وزینت خود را آشکا رنسازند مگر برای شوهرانشان وسایر افراد محرمشان...
شرح کوتاه
دراین آیه به پنج موضوع در رابطه با حجاب وحفظ حریم عفت تصریح شده است:
1 . زنان باید دیدگان خود را از نگاه به نامحرم فرو بنندند.
2. زنان باید دامن خود را از هرگونه عوامل بی عفتی ،حفظ کنند.
3. زنان باید زینت خود را ،جز آن مقدار که بطور قهری آشکاراست ،آشکار نکنند.
4. زنان باید روسریهای خود را بر سینه بیفکنند.
5 . زنان باید زینت خود را جز برای افراد محرم خود،آشکار نکنند.
ابن عباس عالم ومفسر بزرگ عصر پیامبر در تفسیر جمله
« ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن»
می فرماید: یعنی زن باید مو وسینه ودور گردن وزیرگلوی خود را بپوشاند.
منظور از زینت چیست؟
با بررسی گفتار اهل لغت چنین فهمیده می شود که زینت به معنی زیبایی در مقابل زشتی است وشامل هر نوع زینت وآراستگی ،از طبیعی وعارضی ،از لباس وبدن وزیور آلات خواهدشد،وزینت در زن ،آن زیبایی های آشکاراست.
بنابراین واژه زینت وسیع است.زینت ،هم شامل زینت های طبیعی مثل صورت ،بازوان ،سینه ،گردن و....وهم شامل زینت های اکتسابی مثل آویختن زیور آلات است.
بخش دوم :آیات هشدار گردر حفظ سنگر حجاب وعفت
1. نهی از کوبیدن پا بر زمین
درذیل آیه 31سوره نور،پس از آنکه خداوند به پیامبرفرمان می دهد که به زنان با ایمان بگو حجاب خود را رعایت کنند ،می فرماید «ولا یضربن بارجلهن لیعلم ما یخفین من زینتهن »
باید زنان ،هنگام راه رفتن ،پاهای خود را بر زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود .
2 . نهی ازسخن گفتن زن با نازوکرشمه
درذیل آیه 32 سوره احزاب ،خداوند خطاب به همسران پیامبر میفرماید:«فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض وقلن قولا معروفا »با صدای نرم ،به گونه هوس انگیز ،سخن نگویید،که بیمار دلان در شما طمع کنند ،بلکه به خوبی سخن گویید .
3. اخطار شدید به آسیب رسانان به حریم عفت
درآیه 60 سوره احزاب (بدنبال فرمان حفظ حجاب درآیه 59همین سوره) با هشدار واخطارشدید به بیمار دلان وغارتگران حریم عفت ،خطاب به پیامبرمی فرماید:
(لئن لم ینته المنافقون والذین فی قلوبهم مرض والمرجفون فی المدینه لنغرینک بهم)
اگر منافقین وآنها که دردلهایشان بیماری است وآنها که اخباردروغ وشایعات بی اساس درمدینه پخش می کنند،دست از کارخود برندارند،تو را برضد آنها می شورانیم .
بخش سوم :ایرادها واشکالات
1.حجاب ومنطق
اولین ایراد این است که حجاب دلیل معقولی ندراد ومنطقی نیست . می گویند: منشاء حجاب یا غارتگری ونا امنی بوده که امروز وجود ندارد،یا فکر رهبانیت وترک لذت بوده است که فکر باطل ونادرستی است .
پاسخ این ایراد این است که حجاب ،از جنبه های مختلف روانی ،خانوادگی ،اجتماعی ،حتی از جنبه بالا رفتن ارزش زن ،منطق معقول دارد.
مرد بطور قطع از نظرجسمانی بر زن تفوق دارد،از نظرمغز وفکر نیز تفوق مرد لااقل قابل بحث است ،زن دراین دو جبهه دربرابر مرد قدرت مقاومت ندارد ولی زن ازطریق عاطفی وقلبی همیشه تفوق خود را بر مرد ثابت کرده است .حریم نگه داشتن زن میان خود ومرد یکی از وسایل مرموزی بوده است که زن برای حفظ مقام وموقع خود دربرابر مرد از آن استفاده کرده است.
اسلام زن را تشویق کرده است که ازاین وسیله استفاده کند وهر اندازه ،متین تر وبا وقارتر حرکت کند،بر احترامش افزوده می شود.
درقرآن کریم نیز توصیه می کند،زنان خود را بپوشانند،بعدمی فرماید:
«ذلک ادنی ان یعر فن فلا یؤذ ین »
یعنی این کار برای اینکه به عفاف شناخته شوندومعلوم شود وخود را دراختیار مردان قرار نمی دهند،بهتر است.
درنتیجه حشمت آنها مانع مزاحمت افراد سبکسر می گردد.
2.حجاب واصل آزادی
می گویند: حجاب موجب سلب حق آزادی می شود که یک حق طبیعی بشری است ونوعی توهین به حیثیت انسانی زن به شمار می رود .
هر انسانی شریف وآزاد است ،مرد باشد یا زن ،سفید باشد یا سیاه ،تابع هر کشور یا مذهبی که باشد.
پاسخ این ایراد آن است که فرق است بین زندانی کردن درخانه وبین موظف دانستن زن به اینکه وقتی می خواهد با مرد بیگانه مواجه شود پوشیده باشد.
در کشورهای متمدن جهان برای مردان نیز محدودیت هایی وجود دارد.اگر مردی برهنه یا درلباس خواب از خانه خارج شد ویا با پیژامه بیرون آید،پلیس ممانعت کرده به عنوان اینکه این عمل بر خلاف حیثیت اجتماع است ،اورا جلب میکند.
هنگامی که مصالح اخلاقی واجتماعی ،افراد اجتماع او را ملزم کند که درمعاشرت اسلوب خاصی را رعایت کند مثلا با لباس کامل بیرون آیند ،چنین چیزی نه بردگی نام دارد ونه زندان ،نه ضد آزادی وحیثیت انسانی است ونه ظلم وضد حکم عقل.
برعکس ،پوشیده بودن زن ،درهمان حدودی که اسلام تعیین کرده،موجب کرامت واحترام بیشتر اوست؛زیرا اورا از تعرض افراد جلف وفاقد اخلاق مصون می دارد.آری اگر کسی بگوید زن را باید درخانه حبس کرد،این با آزادی طبیعی وحیثیت انسانی وحقوق خدا دادی زن منافات دارد.چنین چیزی درحجاب های غیر اسلام بوده است ،ولی در اسلام نبوده ونیست.
بخش چهارم :آثار وفوائد حجاب
1.حجاب ونقش آن درسلامت اجتماع وآرامش روانی
رعایت حجاب درسلامت وپاکی اجتماع مؤثر است ،به علت تاثیر زیاد آن در استحکام خانواده به عنوان پایه واساس اجتماع ونیز تاثیر آن در ساخته شدن فرزندان با تربیت صحیح وپاک نگه داشتن محیط اجتماع از عوامل تحریک آمیز حیوانی .
معلوم است وقتی کانون خانواده گرم وپر جاذبه باشد،این گرمی واستحکام دربالا بردن روحیه عمومی مردم وجامعه تاثیر بسزایی خواهد داشت ،وقتی کودکان چنین خانواده ای با تربیت صحیح وتعادل روحیه وافکار پرورش یافتند،درجامعه منشأ سازندگی ، ترقی وتعالی می شوند.
اکثر دختران وپسرانی که درسنین پایین به دام مفاسدمختلف می افتند،کسانی هستند که از تربیت حقیقی وصحیح محروم بوده اند این ظلم را هیچ کس جز والدین به آنها نکرده اند.
از طرفی با رعایت حجاب ،ریشه بسیاری از تفاخرها،تکاثرها ،اسرافها ،تحریک های بی موقع در اجتماع کنده خواهد شد وبذر فساد خشکیده خواهد شد.
چرا که دیگر زنان عمر خودرا به جای مصرف دراینگونه ضد ارزشها درجهت هدف نهایی زندگی انسانی وسعادت راستین صرف می کنند ولذا دیگر ،گناه به فساد کشاندن سایر افراد جامعه واتلاف عمر آنان وایجاد زمینه برای انواع فساد در اجتماع صورت نمی گیرد.
گسترش بوتیک های کذایی ،تهیه وتوزیع لباسهای مبتذل غربی با تصویرها، تکثیر وتوزیع نوارهای مبتذل ونوارهای موسیقی و...ازمواردی هستند که جوانان بی گناه وکم تجربه را به سوی منجلاب فساد وتباهی سوق می دهند.
برای اینکه جوانان از این آفات در امان باشند،باید درخانواده بطور صحیحی تربیت شوند،اما اگر مادر اسیر انواع هوسها وتمایلات حیوانی باشد،نمی تواند برای فرزندانش الگوی کاملی باشد.
2.حجاب ونقش آن درمسئولیت های اجتماعی
هر انسانی در برابر اجتماع خود وظایف ومسئولیتهایی دارد وزنان نیز هر چند با گرم نگه داشتن کانون خانواده وتربیت صحیح فرزندان ،بزرگترین خدمت ها را به جامعه می کنند،اماانتظار از آنان به عنوان نیمی از پیکره جامعه بیش ازاین می رود.اسلام عزیز خواسته است که آنان درجامعه نیز نقش داشته باشند.
حضور زنان درستادهای پشتیبانی ،درمانی وغذایی،همدوش با رزمندگان اسلام ودر دیگر جاها در دوران پیامبر وحضور گسترده آنها درتاریخ انقلاب اسلامی ایران چه در پیروزی انقلاب اسلامی ایران وچه دردوام آن به خصوص دوران جنگ وسایر مسایل زندگی خود نشانگر این انتظار است .
امام خمینی قدس سره ،درمورد نقش زنان درانقلاب اسلامی مطالب مهمی بیان کرده اند که،از آن جمله خطاب به آنان چنین می فرمایند: «نقش شما زنان در این نهضت از مردها بیشتر بوده »؛ونیز می فرمایند : «همانطور که مردها وارد میدان بودند،بانوان محترم هم وارد بودند،بلکه زحمات اینها بیشترازمردها بود.»
3.خروج از لشکریان دشمن وایمنی از عذاب الهی وکسب ثواب اخروی
شیطان از روابط زن ومرد برای به گناه انداختن ،استفاده می کند لذا بد حجابی وبی حجابی ونیز عدم رعایت اصول شرعی در روابط با نا محرم ،شخص را در معرض خشم خدا قرار می دهد .
چرا که وجود شخص ،هم آلوده به گناه می شود وهم آلوده کننده دیگران واین چیزی نیست که خداوند برای بندگان دوست داشته باشد.
بزرگان دین وهمه انبیاء وائمه حاضر بودندسخت ترین آزارها وشکنجه ها را تحمل کنند،ولی هرگزلحظه ای دچار خشم خداوند نشوند.
گیریم که ما محبوب هزاران ومیلیونها نفر ازبندگان خدا بشویم،چه فایده اگر محبوب خدا نباشیم واو راضی نباشد.
پیروزی های ظاهری نباید ما را گول بزندوعقل وشعور را از ما بگیرد وما را دچار عذاب دردناک الهی کند که
« ان ربک لشدید العقاب » (1)
خانمی که درحجاب مخالفت امر خدا را میکند،پس از مرگ چه می کند؟روزی که همه چیز وهمه کس اورا تنها می گذراند ورها میکنند،چرا باید عشق ورضایتش را فدای خود خواهی های دیگران کند؟ او نباید خود رااسیر هوسها ودامهای شیطانی کند.
از طرف دیگر خداوند،همان طور که برای نافرمانی وگناه عذاب وعقاب قرارداده ،همانطورهم برای کسانی که به فرمانهای اوعمل می کنندپاداش وثواب اخروی قرار داده است.
4 - پوشش اسلامی وحفظ نسل از خطر سقوط
شکی نیست که یکی از آثار بی حجابی ،بی بندوباری وروابط نامشروع در ابعاد وسیع است چنانکه دردنیای غرب ،به خوبی دیده میشود،وآثارنکبت بار روابط نا مشروع برکسی پوشیده نیست،یکی از آثار ،آلوده شدن نسل ،وبه دنبال آن سقط جنین وتولد فرزندان نا مشروع وغیر قانونی است که متأسفانه بر اثر عدم رعایت عفت وپوشش اسلامی ،این آثارروز بروز بیشتر میشود وآمار نشان می دهد که این موضوع در کشورهایی که پوشش اسلامی رعایت نمی شود به مراتب بیشتر از جاهایی است که پوشش اسلامی رعایت می شود.
طبق گزارشی که اخیراً از طرف اداره «تحقیقات اجتماعی امریکا» انتشار یافته ،تعداد نوزادان غیر قانونی نسبت به ده سال قبل 47درصد افزایش یافته است (2)
بدون تردید: یکی ازبزرگترین مشکلات اجتماعی ،وجود فرزندان بی سرپرست است که اصل خلقتشان بر اساس انحراف پایه گذاری شده است وبر اثر وجود زمینه نا مساعد معنوی درآنها ،خطرات آنها از نظر روانی بسیار قابل توجه وجدی است ،چنین فرزندانی مسلما طبیعی نیستند وچون پایه وجودیشان بر اساس قانون شکنی پی ریزی شده ،تا حدود زیادی به گناه وقانون شکنی متمایل هستندزیرا میوه گناه هستند.
روشن است که حجاب اسلامی ،نقش اساسی درحفظ نسل وتأمین پاکی خلقت نسلهای آینده دارد،چرا که زن مربی جامعه است وانسانها از دامن او پیدا می شوند،اگر او دامن خود را در پناه پوشش حفظ کند سعادت انسانهای آینده را پایه ریزی کرده است.
5 - مبارزه با نفس
میل به خود نمایی وجلوه گری به مصالحی در سرشت زن ،نهفته است که باید درمسیر درست وهدفی والا بکار گرفته شود.
چرا که هیچ گرایشی بدون جهت در جان انسان به ودیعت نهاده نشده است . اما اگر این گرایش ،مرزی نداشته باشد وهمه جا نمود داشته باشد،فساد آفرین است.
زیبایی برای زن دروجود او سرمایه است،اما باید بجا مصرف شود وزکات جمال زن ،حفظ او وعفاف است.
جواز کشف حجاب در مقابل محارم از جمله شوهر ،این غریزه را جهت می دهد که خود آرائی زن مختص به شوهرباشد ومنع آن در برابر نا محرم ،این غریزه را کنترل می کند.
وقتی زن در جهت کنترل این خواهش ،اقدام کرد آمادگی غلبه بر سایرخواهشها را بدست آورده ودرجهت رشد وتعالی خود حرکت می کند وانسانی مهذب می شود که می تواند جامعه خود را نیز بسازد.
بدون هیچ تردیدی ،اندام زن اگر آراسته گردد،هوس بازان را به هیجان می آورد ونسبت به زن تعرض می کنند.
در سایه رعایت عفاف ،زن با شهامت هر چه تمامتربه وظیفه خود در اجتماع مشغول شده وخطری نیز متوجه او نمی شود.
از طرف دیگر انسان هم درمبارزه با نفس اغواگر پیروزی را کسب می کند.
فصل پنجم:راههای مبارزه با بد حجابی وبی حجابی
استعمارگران فرهنگ ستیز،درجوامع اسلامی برای زدودن ارزشهای اسلامی تلاشی شگرف بکار گرفته اند تا در بینش افراد،دگراندیشی ایجاد کنند.
آنان به زنان القا می کنند که ،شخصیت وارزش زن درعرضه وجودوزیبایی های به نمایش گذاشته اوست.
از طرفی بعضی از زنان ودختران که دچار کمبودهای شخصیتی هستند ،خود آرایی را نوعی ایجاد شخصیت پنداری تلقی کرده وبا جلب نظرها عقده حقارت خود را جبران می کنند.
در حالیکه عصمت وعفت زن حق خداست ،زن نمی تواند بگوید حجاب مربوط به خودم است ومی خواهم از آن صرف نظرکنم .علامه سید شرف الدین عاملی می فرماید: آنچه را که دشمن انجام داده باید ویران کرد وآنچه را انجام میدهد باید سدکرد وآبی را که بر جوی روان است باید باز گرداند.
بنابراین از طرق زیرباید با پدیده بدحجابی و بی حجابی مبارزه کرد:
1.تقویت ایمان واعتقاد
درزن باید باور استوار ،ایمان عمیق ایجاد شود ،زنی که دل به حق داده واندیشه به خدا سپرده وفرجام زندگی دنیوی اش را پذیرفته چطور حاضر می شود خود آرایی وخود نمایی کند وخود را در معرض دیدهای آلوده قرار دهد وزمینه های تلذذ دیگران ومآلاً فساد آفرینی را بوجود آورد؟!
این جمله بلند حضرت علی علیه السلام که فرموده «المرء بایمانه والمومن بعمله » ،نشانگر آن است که باورها وایمانهای راسخ ،عالی ترین نقش را در کیفیت زندگانی انسانی ،ایفا می کنند.
2.احیاء فرهنگ اصیل اسلامی
احیاء ارزشهای اصیل اسلامی وفرا خوانی زن مسلمان به تعقل ودریافتن ارزشها وآفریدن روح تعبد وتعهد نسبت به اینها نقش مهمی در این زمینه خواهد داشت وزن مومن باید به آنچه اسلام به عنوان ارزش بدان می نگرد ،باور داشته باشد وبداند که عظمت وشخصیت او درگرو روح بلند ،اندیشه والا ،قلب پاک ،وجان پیراسته از آلودگی است که او را به روشی انسانی ومنشی اسلامی فرا خواهد خواند وبداند تن آرایه بسته وظاهر فریبنده هرگز نمایشگر شخصیت او نیست.
این کلام بیدار گر حضرت مسیح را توجه کنیم ،که فرمود:
«بحق اقول لکم : ماذا یغنی عن الجسد اذا کان ظاهر ه صحیحاًوباطنه فاسدا وما تغنی عنکم اجسادکم اذا اعجبتکم وقد فسدت قلوبکم ،وما یغنی عنکم ان تنقوا جلودکم وقلوبکم دنسة»
«به حق برای شما می گویم : تن چه سودی دهد ،در صورتیکه ظاهرش درست باشد ودرونش تباه ،بدنهای شما،چه سودتان دهد که خوشتان دارد ودلهایتان تباه باشد وسودی نبرید که پوست خود را پاک نگاه داریدودل های شما چرکین باشدوآلوده باشد.»
3.شناساندن الگوهای والا
امروز یکی از تأسفهای جدی این است که زن مسلمان آن چنان که باید وشاید با چهره های بلند تاریخ اسلام آشنا نیست،زندگانی حضرت زهرا(س) وفرزند برومندش ،پیام آور عاشورا حضرت زینب(س) باید برای زن مؤمنه نشان داده شودتا بنگرد با حفظ هویت وشخصیت ووقار می تواند درجامعه حضور پیدا کند وایفای نقش کند.
کلامی ازامام صادق علیه السلام تأمل بر انگیز وقابل توجه است:
«الهموهن حب علی علیه السلام وذروهن بلها »
«به زنان دوستی آل علی علیه السلام را الهام کنید وبه همین مسائل اندک رهایشان کنید .»
زن اگر حب علی را فراگرفت واو را راهبر شناخت وخاندان او را به عنوان الگو پذیرفت وبر راهی رفت که اهل بیت علیه السلام رفته اند وآنان را سر مشق قرار داد،رویین تن می شود وحضورش درجامعه دلهره آفرین نخواهد بود.
پی نوشت ها :
1-سوره رعد ،آیه 6
2-اطلاعات شماره 100
فهرست منابع ومآخذ
1.محمدی اشتهاردی ؛محمد؛حجاب بیانگرشخصیت ،چاپ اول نشر معاونت مبارزه با مفاسداجتماعی ناجا، 160صفحه
2.رزاقی،احمد،عوامل فساد وبد حجابی وشیوه های مقابله با آن ،چاپ چهارم ،نشر سازمان تبلیغات اسلامی ،1371ش،224صفحه
3.شجاعی ،محمد درّوصدف،چاپ سوم ،نشرــ 1378ش،197صفحه
4.مطهر ی،مرتضی ،مسئله حجاب ،نشر صدرا ،264صفحه
5.قرائتی ،محسن ،پوشش زن دراسلام ،چاپ نهم ،نشر ناصر ،1370ش118صفحه
6.جوادی آملی ،زن درآئینه جلال وجمال ،چاپ دوم ،نشر فرهنگی رجاء 1371ش،426صفحه
7.فتاحی زاده ،فتحیه ،حجاب از دیدگاه قرآن وسنت ،چاپ دوم ،نشر دفتر تبلیغات اسلامی ،1376ش،210صفحه
